Hàn Mạc Tử tạ thế!
Lại một hình ảnh thân yêu thoáng qua rồi mất!
Trong hiu quạnh, một lời ca thanh cao siêu thoát bỗng nghẹn thở!
Một lần nữa, chúng ta nhận thấy rằng lòng đớn đau, thương mến, day dứt, tiếc nuối của chúng ta là nghĩa tộc, cũng như tình máu mủ thiêng liêng khăng khít của thân tộc chàng, dù bao la rộng rãi đến đâu, dù xây bồi vững chãi như thành mây, như núi xanh, cũng không giành giựt chàng lại được với sự phá hoại thản nhiên và cay nghiệt của số mệnh!
Trời xanh quá chúng ta không thể tìm thấy và đoán trước được một sự tàn sát sắp thiệt hành, cũng như thơ chàng, quá trong trẻo, quá băng trinh, chúng ta không thể đoán trước được một trang đời thảm khốc mà ngắn ngủi lắm thay! Một trang đời, than ôi! Đã dồn ép lại, bên cạnh một tật bệnh khổng lồ, một sự nghiệp đại quy mô về văn thơ.
* * *
Sự nghèo khổ túng thiếu về vật chất, góp sức với sự đau thương quằn quại về tinh thần, đã nâng cao thiên tài và nghệ thuật chàng ngang một địa vị bất hủ.
Chúng ta không cần phải nhắc lại tình bạn của chàng, mà ai cũng phải công nhận là tuyệt nhiên thanh cao, và điểm toàn những màu tươi vui mát mẻ. Ngay đến phút cuối cùng, chàng đã không muốn phiền bận đến một người quen biết nào, bằng ít lời than hay một hơi thở.
Thế mà, than ôi! Chúng ta chỉ biết lâu lâu lại cảm động bắt được một bài thơ chàng, thường thấy đăng ở các báo miền Nam và là mỗi lượt chúng ta nghiền ngẫm lời thơ chàng với tất cả sự khao khát thèm muốn.
Đó là một mùi vị thơm tho bồi bổ cho tinh thần, khơi nguồn từ trên suối tiên của lời ca thượng cổ, trong Kinh Thi, trong Dịch Kinh của Á Đông, hay là trong Thánh kinh Cựu Ứớc và Tân Ứớc của phương Tây.
Chàng đã trả lại – và chao ôi! hùng hồn bao nhiêu – cho Thơ Nhạc sự “rung cảm thần tiên” với tất cả sự say ngợp, chơi vơi, mê man, đắm đuối, vang dội trong linh hồn tinh khiết và hoang dại của một người rất mực tân kỳ. Chàng đã rung cảm trước sự huyền diệu của tạo vật một cách thành thật và đầy đủ quá, khác nào một chiếc máy tự ký rất tinh mật. Vì thế, chàng đã nâng cao toàn giá trị của sự rung cảm trong văn thơ ta, bằng cách rửa sạch những mảy sai lạc mà một số thi sĩ khác đã thêm bồi vào một cách vô ý thức!
Nói tóm lại, chàng đã tìm lại giá trị của sự “rung cảm thần tiên và đầu tiên”, hơn nữa chàng loại nó lại, cũng như lúc ban sơ vua Hạ tìm ra nguyên tố của ngũ hành. [...]
 |
| Đài tưởng niệm Hàn Mạc Tử ở khu mộ cũ |
* * *
Hàn Mạc Tử thường nói đến, trong thơ chàng, một sự khoái lạc tuyệt đích cao quý, một cuộc viễn du ngang qua bên cạnh các vì hành tinh trên thượng tầng không khí, và một mối hân hoan vô lượng khi được sum vầy cùng muôn vì á thánh. Khoái lạc ấy nhịp nhàng với thơ nhạc muôn đời của những thiên tài ly tao bất tử trên thế giới, rút nguyên chất của mọi hạnh phúc cao trọng trên thế gian, làm chúng ta quên hết của mọi sự phiền lụy nhỏ nhặt của đời người, dồn say mê ước muốn lại với một chủ đích độc nhất, và gần giống sự khoái lạc làm chúng ta hình như đớp mắt, say ngợp cả linh hồn mỗi khi lặng ngắm một cảnh trời bừng sáng ban mai, hay một vừng ô về chiều trên bể cả. Sự hoan hoan vô lượng ấy phải chăng ngày nay chàng đã đạt được rồi!
Trần Tái Phùng
Trần Tái Phùng
(Người Mới, số 7-12-1940)
Trích lại theo PCĐ-1, 345-356